Za rozwój chorób nowotworowych są odpowiedzialne predyspozycje genetyczne oraz uwarunkowania środowiskowe. Szacuje się, że zaledwie 5-10% wszystkich nowotworów jest uwarunkowanych genetycznie, a aż 90-95% związane jest z niewłaściwym stylem życia i warunkami środowiskowymi.
W przypadku raka jelita grubego istnieje ścisły związek z dietą, otyłością, niską aktywnością fizyczną i paleniem tytoniu, a rozwojem tego nowotworu złośliwego.
Wśród czynników dietetycznych należy zwrócić uwagę na niskie spożycie błonnika (niskie spożycie warzyw i owoców), częste spożywanie wysoko przetworzonego czerwonego mięsa, niedobór witaminy D i wapnia oraz alkohol.
Eksperci zwracają uwagę na znaczenie kancerogennych związków takich jak N-nitrozaminy, heterocykliczne aminy aromatyczne, policykliczne węglowodory aromatyczne.
Gdzie znajdziemy te związki?
– N-nitrozaminy mogą występować w wysoko przetworzonych produktach mięsnych – zwłaszcza peklowanych i wędzonych, do których dodano azotany używane podczas produkcji lub jako konserwanty. Mogą występować także w roślinach jadalnych, które czerpią je z gleby wraz z wodą.
Nitrozaminy wykazują właściwości genotoksyczne, mutagenne, teratogenne i karcerogenne
- Heterocykliczne aminy toksyczne – powstają między innymi w procesie obróbki termicznej np. podczas grillowania, smażenia, pieczenia produktów zawierających białka (wołowina, drób, wieprzowina, ryby). Najwięcej powstaje ich w momencie pieczenia mięsa i ryb nad otwartym ogniem. Najwięcej heterocyklicznych amin toksycznych występuje w dobrze wysmażonym czerwonym mięsie.
Wchłanianie nawet niewielkich ilości tych amin może powodować uszkodzenia DNA. Ilość tych związków pobrana wraz z pożywieniem jest jednak zbyt mała żeby wywołać nowotwór u człowieka. Jednak czynniki środowiskowe takie jak np. podatność na choroby jelit zwiększa to prawdopodobieństwo.
- Policykliczne węglowodory aromatyczne – występują w dymie papierosowym, grillowanym i wędzonym mięsie, smogu. Smażenie i pieczenie nad otwartym ogniem oraz palenie papierosów jest szczególnie niebezpieczne.
Związki te są genotoksyczne i w znacznym stopniu odpowiedzialne za indukcję nowotworów jelita grubego.
Opracowano na podstawie raportu „Możliwości poprawy opieki nad chorymi na raka jelita grubego w kontekście trendów epidemiologicznych i aspektów ekonomicznych.” Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego.
